Français
Polski
Henriette COVO
———————————————————————————————–
Για τους Έλληνες αναγνώστες μας, μετά από το κείμενο στα γαλλικά παρατίθεται η μετάφραση στα ελληνικά.
—————————————————————————————
Two classes, a 10th grade class of German-speaking students and the 11th grade class specializing in History-Geography-Geopolitics-Political Sciences (HGGSP), both from the Marcel Pagnol High School in Marseille, worked together on this project to address the following question: What was it like to be a woman or a child during the extermination campaign in Europe?
The students carried out their investigation using the archived records about six deportees: three women, Margarete ALT, Anna TUGENDHAT, Henriette COVO, two children, Marcelle KORSSIA and Suzanne KOSLEWICZ and a teenager, Marcel KRAJZELMAN. Each of the classes contributed its own skills: the 10th grade class, with the German-speaking students, translated the archives, carried out part of the historical research and put it into context, while the 11th grade class of HGGSP students acted as their tutors during the investigation and helped them develop a critical approach to the sources and the historical silences in each deportee’s life story.
They split into groups according to the investigations to be carried out and then pooled their work. All the projects are related to each other and are organized in similar format. For example, for Henriette Covo:
- Investigation: Who was Henriette Covo ?
- The historical silences in Henriette’s story.
- The exhibition in the CDI (Documentation and Information Center, similar to a school library): pooling and presentation of the students’ work on all six projects, school outings, testimonies, visual aids, and sources vs the gaps in the story.
- Students’ observations: Why is it important to work on the history of women, children and teenagers? How does your work help to combat prejudice ?
I) Investigation: Who was Henriette Covo ?
1) At the beginning, how many records about Henriette did you have? What did you learn about your deportee from these records ? What hypotheses did you put forward ?
At the start, we had only 8 records about Henriette in the Veterans and Victims of War dossier provided by the Convoy 77 non-profit organization, www.convoi77.org to help us write her biography. From these records we discovered that her name was Henriette Covo. Her maiden name was Henriette Hasson. She was born on December 17, 1882 in Salonika, Greece. Her father was Abraham Hasson and her mother was Reine Ariditi1.
Henriette’s death certificate, ref. 21 P 439 434 Ministry of Veterans and War Victims archives, provided by the “Convoi 77” non-profit association.
Henriette married Isaac Covo2 on October 8, 1927 in Aix-les-Bains, France. Isaac was born on July 22, 1886. His father’s name was Salomon Covo. He was married to Léa Carasso, who was deceased when Isaac got married.
Henriette’s family tree, drawn by Alisan, Nour and Orianne.
From the records, we also found out where she lived:
- 27 avenue Carnet, in Menton, in the Alpes Maritimes department of France. When Menton was evacuated, she took shelter in Cannes3.
- 24 avenue Saint Jean, in Cannes, also in the Alpes Maritimes department.
- 56 rue Molitor or Moliton in Paris, in the Seine department.
We put forward the hypothesis that she may have had a brother, still alive after the war, named Salvador Hasson4 We put forward the hypothesis that she may have had a brother, still alive after the war, named Salvador Hasson, because in 1949 he asked the Ministry of Veterans and Victims of War for information about “one of his parents who failed to return”. Also she may have left Greece due to persecution.
Henriette and Isaac Covo’s marriage certificate, dated October 8, 1927, ref. 21 P 439 434 Ministry of Veterans and War Victims archives, provided by the “Convoi 77” non-profit association.
Applicant’s information sheet for relatives and non-returnees, dated February 15, 1949, ref. 21 P 439 434 Ministry of Veterans and War Victims archives, provided by the “Convoi 77” non-profit association.
2) What did you learn by contacting the archives services and/or other people ?
Henriette’s husband, Isaac Covo, also known as Kino, had a wholesale lingerie manufacturing business in Nice or Villefranche-sur-Mer, according to his trade register card dating from 19185. Isaac Hasson is also listed in the alphabetical index of registered traders and companies between 1920 and 19376.
Trade register card from 1918, ref. 06U 04/0297/0004, information received in response to an email sent by the students on November 25, 2021 to the Alpes Maritimes Departmental Archives according to Yves Kinossian.
Salvatore Hasson, his brother, had a clothing firm in Menton according to entry number 686 in the alphabetical index of artisans between 1936 and 19627. He applied for French citizenship8.
Applicant information sheet for relatives and non-returned persons, dated February 15, 1949, ref. 21 P 439 434, Ministry of Veterans and War Victims archives, provided by the “Convoi 77” non-profit association.
We requested special permission to access some records about Henriette and Isaac, since not all archives will be freely available until 20369. Some extracts are can only be viewed in person, on the premises, including documents dating from 1936 and 1942. We were given some additional material including lists of offenders’ and victims’ reports (drawn up by the Auvare barracks), bearing the name of Henriette Hasson, married name Covo10, and a file of the same type in the name of Isac Covo11 ; this too can be viewed only by special request.
In the online archives, we found Henriette’s first and last name on the list of people deported from Drancy to Auschwitz on Convoy 77 on July 31, 194412.
List of deportees from Drancy, which includes the name Henriette Covo
Shoah Memorial page for Henriette COVO
In the Shoah Memorial archives, Henriette’s husband Isaac is listed as Jean Covo. His alternative first name, Isaac, is shown as “rejected”. His home address was the same as that of Henriette, in Cannes13. He was arrested on July 12, 1944. He appears in the Drancy camp search logbook n° 155, with receipt n° 6327, where it says that he had a gold, sapphire and ruby bracelet. He too was deported on Convoy 77 on July 31, 1944.
Jean Covo’s search log from Drancy camp,
Shoah Memorial page for Jean/Isaac COVO
List of deportees from Drancy, which includes the name Jean Covo
Shoah Memorial page for Jean/Isaac COVO
Henriette was officially declared to have died in Auschwitz on August 5, 19441415.
Map showing various places that Henriette spent time in during her life drawn by Alisan, Nour and Orianne.
3) Were there any lulls during the research ? Why ? Did you anticipate that you would be able to write such a detailed biography when you began your research ?
There was a lull during the research when we were no longer receiving any replies. We did not expect to make so much progress, nor find such interesting material.
4) In what way does your work contribute to the remembrance of Henriette ?
This biography tells the life story of a deportee who was sent to Auschwitz. At the same time, we were able to learn more about this period in history. This might be of interest to the descendants of Henriette Covo, née Hasson.
During the project, we spoke with the 24th French High School in Thessaloniki, Greece. We had a videoconference to exchange information about Henriette on Monday March 28, 2022 :
We found out that Henrietta’s family migrated from Spain to Greece when the Sephardic Jews were expelled from Spain in the 15th century. They moved to the city of Thessaloniki16.
II) The historical silences in Henriette’s story :
1) What are “historical silences” ? And were there any such silences in Henriette’s story ?
There was the silence caused by society, which tried to prevent the victims from testifying since their testimony could be incriminating or because the victims were women. There is also silence in the historical narrative due to the scarcity of witnesses’ accounts.
Henriette Covo is involved in the silence of the historical narrative because she died during deportation. As a result, we have very few records and no witnesses.
In addition, Henriette’s husband changed his first name from Isaac to Jean Covo, which made the search more difficult. Similarly, Henriette was born Hasson and then married and took the name Covo. Henriette’s family came from Thessaloniki, in Greece, which also makes finding records more difficult.
2) What does it mean to be a woman ?
According to Simone de Beauvoir, people are not born with a defined gender: gender is a societal construct. That’s why people are not born women, but become women. They therefore become women by reason of the society in which they live. To become a woman is to be an adult.
3) What particular types of violence did Margarete experience ? And women in general ?
Henriette had to live in hiding with a false name. She was arrested just like her husband. She was deported on Convoy 77 from Drancy to Auschwitz. As soon as she arrived, Henriette was murdered in the extermination camp because she was deemed to be too old or too weak to work.
Other types of violence suffered by women:
Women between the ages of 20 and 40 were murdered in greater numbers upon arrival. Killing women and children meant destroying their ability to reproduce and their future. Women were used in medical experiments, more so than men. It was the male prisoners who were in charge of dealing with the corpses and burning them in the crematoria. Hitler advocated the sterilization of Jewish women. So-called “undesirable” women were forced to undergo “eugenic” abortions up to the sixth month of pregnancy. In 1944 when the Allies landed in Normandy, the Nazi command reacted by becoming even more cruel to the civilian population and the number of rapes, which were used as a weapon of war, increased.
In terms of physical effects, as a result of the experiments on female sterilization, some women’s temperatures rose and their organs became inflamed. They would vomit, suffer excruciating abdominal pain and have intestinal disorders. They also suffered psychological trauma, due to:
- “Eugenic” abortion, because they lost their children.
- Sterilization of women, because they were conscious during the operation.
- Rape and sexual assault.
- Forced prostitution.
Menstruation could have been an occasion for bonding and solidarity between women as they dealt with it together. Those who had their periods were often spared surgery and/or rape. They had to use rags as sanitary pads, but they had very few of them and they were unable to keep them clean. Amenorrhea could also be a source of anxiety because it made women think about:
- Fertility and infertility.
- The impact on their lives beyond the camp.
- Having or being unable to have children in the future.
4) The roles of women involved in or opposed to the extermination process :
Nearly 500,000 German women were in the Wehrmacht and 3,500 were auxiliaries in the SS, mainly as camp guards (SS Aufseherin). A small number of women were attracted by the ideology or modernizing aspects of the regime. Only few women were in the “executioners” category. They were also « camp counsellors » and contributed to Nazi propaganda.
Within the Resistance movement, women were liaison officers, messengers and social and medical aides. They were also involved in the transport of weapons, but very few ever used guns themselves, or worked in any leadership capacity.
Like men, women were arrested, imprisoned, tortured, deported and murdered.
5) How does your work contribute to keeping the memory of the deportation alive? And that of Henriette ?
This biography helps to keep the memory of Henriette Covo alive. It serves as a reminder of what she experienced, sheds light on the history of the deportations and will enable any surviving members of her family to learn about what she went through.
6) Can you list some adjectives to describe Henriette’s life ?
ENCOURAGING, MOVING, HORRIFYING, DISTRESSING.
7) Which books in the library provide an insight into Henriette’s life ?
- Le Rose Blanche by Inge Scholl, since it illustrates Henriette’s life with the story of three students who were arrested shared Henriette’s experience.
- Auschwitz, the BD by Léon Poliakov, because it describes the deportations of which Henriette was a victim and life in the Auschwitz camp.
- L’Antisémitisme en France, a magazine that discusses anti-Semitism in France, past and present.
III) The exhibition in the library : pooling and presentation of students’ work on all 6 investigations, school outings, testimonies, visuals, sources compared to historical silences.
IV) Les témoignages élèves
BRAVO à Alisan, Nour, Orianne, Milco et Tijani sous la direction de leurs professeures Mme BOUILLON Laetitia professeure d’Allemand et Mme BOUTANT Morgane professeure d’Histoire-Géographie.
1 Acte de décès d’Henriette, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77».
2 Bulletin de mariage d’Henriette et d’Isaac COVO datant du 8 octobre 1927, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77 ».
3Fiche de recherches associée à la fiche de renseignement au demandeur pour les personnes apparentées et non rentrées, datant du 15 février 1949, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77 ».
4Fiche de renseignement au demandeur pour les personnes apparentées et non rentrées, datant du 15 février 1949, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77 ».
5 Carte du registre du commerce datant de 1918, cote 06U 04/0297/0004, information obtenue en réponse à un mail envoyé par les élèves le 25 novembre 2021 aux Archives départementales des Alpes Maritimes d’après Yves KINOSSIAN.
6 Information obtenue en réponse à un mail envoyé par les élèves le 25 novembre 2021 aux Archives départementales des Alpes Maritimes d’après Yves KINOSSIAN.
8 Demande de naturalisation de Salvatore HASSON, cote 06M 0342 Informations obtenues en réponse à un mail envoyé aux éléves le 23 décembre aux Archives départementales des Alpes Maritimes, d’après Marie Laure FRIN.
9 Informations obtenues en réponse à un mail envoyé par élèves le 8 février 2022 aux Archives départementales des Alpes Maritimes d’après Yves KINOSSIAN, certains extraits sont disponibles mais ne pouvions nous déplacer. Aussi nous pouvons juste évoquer les cotes des sources et son bref contenu : Dossier aux noms de Jean Covo et Henriette Covo née Hasson (conservé dans la boîte cotée : 1468 W 414) Dossier au nom d’Isaac Covo (conservé dans la boîte cotée : 1660 W 50).
Ces deux dossiers sont uniquement composés de pièces librement communicables (en date de 1942 et 1936 respectivement), contrairement aux autres dossiers qui sont contenus dans les mêmes boîtes d’archives.
10 Dossier 1468W 041, information obtenue en réponse à un mail envoyé par les élèves le 23 décembre 2021 aux Archives départementales des Alpes Maritimes d’après Marie Laure FRIN : certains extraits sont disponibles mais ne pouvions nous déplacer. Aussi nous pouvons juste évoquer les cotes des sources et son bref contenu.
11 Dossier 1660W 0050, information obtenue en réponse à un mail envoyé par les élèves le 23 décembre 2021 aux Archives départementales des Alpes Maritimes d’après Marie Laure FRIN : certains extraits sont disponibles mais ne pouvions nous déplacer. Aussi nous pouvons juste évoquer les cotes des sources et son bref contenu.
12https://ressources.memorialdelashoah.org/notice.php?q=henriette%20covo&spec_expand=1&rows=20&start=0
13https://ressources.memorialdelashoah.org/notice.php?qt=dismax&q=isaac%20covo&start=0&rows=1&fq=diffusion%3A%28%5B4%20TO%204%5D%29&from=resultat&sort_define=&sort_order=&rows=20
14Document officiel d’inscription de la mention « mort en déportation » au B.O du 29 janvier 1988, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77 ».
15Document officiel d’inscription de la mention « mort en déportation » au B.O du 29 janvier 1988, cote 21 P 439 434 archives du ministères des anciens combattants et des victimes de guerre, obtenues grâce à l’association « Convoi 77 ».
16 Voyage scolaire de la classe du lycée de Thessalonique au Musée Juif de Thessalonique.
17sources des silences de l’Histoire:
-Titiou LECOQ, Les grandes oubliées : Pourquoi l’Histoire a effacé les femmes, l’Iconoclaste, Paris, 2021. Chapitre 15 : Deuxième Guerre mondiale: le rôle des femmes minimisé.
-Michelle PERROT, Les femmes ou les silences de l’Histoire, Flammarion, Paris, 2020. Quatrième de couverture.
-Association Mnémosyne, Coordination Geneviève DERMENJIAN, Irène JAMI, Annie ROUQUIER, Françoise THEBAUD, La place des femmes dans l’histoire, une histoire mixte, Belin, Paris, 2010. Chapitre : Femmes et hommes dans les guerres, les démocraties et les totalitarismes (1914-1945).
-Simone de BEAUVOIR, Le deuxième sexe, Tome I, Gallimard, Paris, 1949. Quatrième de couverture.
-Jo-Ann OWUSU, Les menstruations et l’holocauste History Today, numéro 69, mis en ligne le 5 mai 2019. https://www.historytoday.com/archive/feature/menstruation-and-holocaust
-Isabelle ERNOT, Le genre en guerre. « Exécutrices, victimes, témoins », Genre & Histoire, numéro 15, mis en ligne le 30 septembre 2015. https://journals.openedition.org/genrehistoire/2218,
-Isabelle ERNOT, Le genre en guerre : « Women and/in the Holocaust » : à la croisée des Women’s-Gender et Holocaust Studies (Années 1980-2010) », Genre & Histoire, numéro 15, mis en ligne le 30 septembre 2015. http://journals.openedition.org/genrehistoire/2223
Ενριέττα Κόβο
Δύο τάξεις, η μια Α΄Λυκείου, κατεύθυνσης Γερμανικής Γλώσσας και Πολιτισμού, και η άλλη, Β΄ Λυκείου με κατεύθυνση Ιστορία – Γεωγραφία – Γεωπολιτική – Πολιτικές Επιστήμες, του Λυκείου Μαρσέλ Πανιόλ στη Μασσαλία, συνεργάστηκαν για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος με στόχο να απαντήσουν στο ακόλουθο ερώτημα:
Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα ή παιδί κατά τη διαδικασία εξόντωσης στην Ευρώπη;
Για τον σκοπό αυτό ερεύνησαν τα αρχεία 6 εκτοπισμένων: 3 γυναικών, της Margarete ALT, της Anna TUGENDHAT, της Ενριέττα Κόβο, 2 παιδιών, της Marcelle KORSSIA, της Suzanne KOSLEWICZ και ενός εφήβου, του Marcel KRAJZELMAN. Καθεμία από τις τάξεις συνεισέφερε με βάση τις δεξιότητές της: η Α΄ Λυκείου, αποτελούμενη από μαθητές Γερμανικής Γλώσσας και Πολιτισμού, βοήθησε στη μετάφραση των αρχείων, στην ιστορική πλαισίωσή τους και στην πραγματοποίηση μέρους της ιστορικής έρευνας, ενώ οι μαθητές της Β΄ Λυκείου λειτούργησαν ως καθοδηγητές στην έρευνα, ανέπτυξαν κριτική σκέψη μελετώντας τις πηγές και διερεύνησαν τις ιστορικές αποσιωπήσεις για κάθε εκτοπισμένο/η.
Σχημάτισαν ομάδες ανάλογα με τις έρευνες που έπρεπε να διεξαχθούν και στη συνέχεια συγκέντρωσαν σ’ένα ενιαίο σώμα τις εργασίες τους. Όλες οι σημειώσεις που παρουσιάζονται είναι συμπληρωματικές και οργανώνονται μ’ένα παρόμοιο πλάνο, όπως στην περίπτωση της Ενριέττας Κόβο:
- Έρευνα: Ποια είναι η Ενριέττα Κόβο;
- Όσα αποσιωπήθηκαν στην ιστορία της Ενριέττας.
- Η έκθεση στη σχολική βιβλιοθήκη: συγκέντρωση και παρουσίαση των συνολικών εργασιών των μαθητών, σχολικές εκδρομές, μαρτυρίες, βίντεο, πηγές για την αποσιώπηση της Ιστορίας.
- Μαρτυρίες μαθητών: Γιατί είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με την ιστορία των γυναικών, των παιδιών και των εφήβων; Με ποιον τρόπο το έργο σας συμβάλλει στην καταπολέμηση των προκαταλήψεων;
I) Έρευνα: Ποια είναι η Ενριέττα Κόβο;
1) Στην αρχή πόσα αρχεία της Oργάνωσης Convoi 77 είχατε για την Ενριέττα; Τι μάθατε για την εκτοπισμένη μέσα από τα σχετικά αρχεία; Ποιες υποθέσεις κάνατε;
Έχουμε μόνο 8 σελίδες αρχείων στο αρχείο των βετεράνων και των θυμάτων πολέμου που μας διέθεσε η Οργάνωση μέσω της ιστοσελίδας της www.convoi77.org,, για να γράψουμε τη βιογραφία της Ενριέττας. Από αυτά τα αρχεία μάθαμε ότι το όνομά της ήταν Ενριέττα Κόβο. Το πατρικό της όνομα ήταν Ενριέττα Χασόν. Γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1882 στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας της ήταν ο Αβραάμ Χασόν και η μητέρα της ήταν η Ρεν Αριδίτη[1].
Πιστοποιητικό θανάτου της Ενριέττας, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχεία του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
Η Ενριέττα παντρεύτηκε τον Ισαάκ Κόβο[2] στις 8 Οκτωβρίου 1927 στο Εξ-λε-Μπαιν, Γαλλία. Ο Ισαάκ γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου 1886. Ο πατέρας του ήταν ο Σαλομόν Κόβο. Ήταν παντρεμένος με τη Λέα Καράσο, η οποία πέθανε την ώρα του γάμου.
Το γενεαλογικό δέντρο της Ενριέττας που δημιουργήθηκε από τις μαθήτριες Alisan, Nour και Orianne.
Το γενεαλογικό δέντρο της Ενριέττας που δημιουργήθηκε από τις μαθήτριες Alisan, Nour και Orianne.
Από αυτά τα αρχεία μάθαμε επίσης για τα μέρη όπου έζησε:
-27, λεωφόρος Καρνέ, Μεντόν, Αλπ Μαριτίμ. Με την εκκένωση της πόλης Μεντόν κατέφυγε στις Κάννες[3].
-24, λεωφόρος Σεν Ζαν, Κάννες, Αλπ Μαριτίμ.
-56, οδός Μολιτόρ στο Παρίσι, Διαμέρισμα στην περιοχή του Σηκουάνα.
Υποθέσαμε ότι ίσως να είχε έναν αδελφό που μπορεί να ζούσε ακόμη μετά τον πόλεμο, ονόματι Σαλβατόρε Χασόν[4], επειδή ζήτησε από το Υπουργείο Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου το 1949 πληροφορίες για έναν από τους γονείς του που δεν επέστρεψε. Η Ενριέττα είναι πιθανό να είχε φύγει από την Ελλάδα λόγω των διώξεων.
Πιστοποιητικό γάμου της Ενριέττας και του Ισαάκ Κόβο με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1927, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
Δελτίο ενημέρωσης προς τον αιτούντα για τους αγνοούμενους συγγενείς, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 1949, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
2) Τι μάθατε επικοινωνώντας με τα κέντρα αρχείων και/ή με ιδιώτες;
Σύμφωνα με τα κέντρα αρχείων ο Ισαάκ Κόβο, ο σύζυγος της Ενριέττας, γνωστός ως Κινό, είχε μια επιχείρηση χονδρικής πώλησης εσωρούχων στη Νίκαια ή στο Βιλφράνς-σιρ-Μερ, σύμφωνα με την κάρτα εμπορικού μητρώου του που χρονολογείται από το 1918[5]. Ο Ισαάκ Χασόν αναφέρεται επίσης στον αλφαβητικό κατάλογο των εγγεγραμμένων εμπόρων και εταιρειών μεταξύ 1920 και 1937[6].
Η κάρτα εμπορικού μητρώου, 1918, αριθμός αρχείου 06U04/0297/0004. Οι πληροφορίες ελήφθησαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλαν οι μαθητές στις 25 Νοεμβρίου 2021 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ σύμφωνα με τον Ιβ Κινοσιάν.
Ο Σαλβατόρε Χασόν, ο αδελφός του, είχε μια εταιρεία ενδυμάτων στη Μεντόν, αριθμός καταγραφής 686 στο αλφαβητικό αρχείο των βιοτεχνών μεταξύ 1936 και 1962[7]. Έκανε αίτηση πολιτογράφησης[8].
Δελτίο ενημέρωσης προς τον αιτούντα για τους αγνοούμενους συγγενείς, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 1949, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
Ζητήσαμε μια κατ’ εξαίρεση έρευνα των εγγράφων, καθώς όλα τα αρχεία που αφορούν την Ενριέττα και τον Ισαάκ[9] δεν είναι ανοιχτά ούτε προσβάσιμα μέχρι το 2036. Μερικά αποσπάσματα, που χρονολογούνται από το 1936 και το 1942, είναι διαθέσιμα για επιτόπια έρευνα. Μας δόθηκαν και άλλες πηγές, μεταξύ των οποίων έγγραφα που αποτελούνται από φακέλους παραβατών και καταγγελιών θυμάτων (φάκελοι που συντάχθηκαν από το γαλλικό κέντρο κράτησης Auvare), σχετικά με το όνομα Ενριέττα Χασόν, όνομα συζύγου Κόβο[10]. Επιπλέον υπάρχει ένας φάκελος του ίδιου τύπου σχετικά με τον Ισαάκ[11] Κόβο – που μπορεί επίσης να αναζητηθεί μόνο κατ’εξαίρεση.
Στα ηλεκτρονικά αρχεία το όνομα και το επώνυμο της Ενριέττας βρέθηκαν στον κατάλογο των απελαθέντων με το Convoi 77 από το Ντρανσί στο Άουσβιτς, το οποίο αναχώρησε στις 31 Ιουλίου 1944[12].
Κατάλογος απελαθέντων από το Ντρανσί στον οποίο συμπεριλαμβάνεται το όνομα Ενριέττα Κόβο. Πηγές από το MémorialdelaShoah
Στα αρχεία του Mémorial de la Shoah το μικρό όνομα του συζύγου της εμφανίζεται ως Ζαν Κόβο – το άλλο μικρό του όνομα, Ισαάκ, καταγράφεται ως « απορριπτέο ». Η διεύθυνσή του είναι η ίδια με αυτή της Ενριέττας στις Κάννες[13]. Συνελήφθη στις 12 Ιουλίου 1944. Το δελτίο καταγραφής προσωπικών αντικειμένων με το όνομά του έχει αριθμό 155, με αριθμό καταχώρισης 6327, όπου σημειώνεται ότι του ανήκει ένα χρυσό βραχιόλι με ζαφείρια και ρουμπίνια. Εκτοπίστηκε με το Convoi 77 και αναχώρησε στις 31 Ιουλίου 1944.
Το δελτίο καταγραφής προσωπικών αντικειμένων για τον Ζαν Κόβο στο Ντρανσί. Πηγές από το Mémorial de la Shoah
Η Ενριέττα απελάθηκε στο Άουσβιτς στις 5 Αυγούστου 1944[14].
Η Αλισάν, η Νουρ και η Οριάν δημιούργησαν έναν χάρτη για τη ζωή της Ενριέττας.
3) Υπήρξε πάγωμα της έρευνας για κάποιο διάστημα; Γιατί; Περιμένατε ότι θα δημιουργούσατε μια τόσο ολοκληρωμένη βιογραφία, όταν ξεκινήσατε την έρευνά σας;
Υπήρξε μια παύση στην έρευνα, επειδή δε λαμβάναμε άλλες απαντήσεις. Δεν περιμέναμε ότι θα σημειώναμε τόσο μεγάλη πρόοδο στην έρευνα ή ότι θα βρίσκαμε κάτι ενδιαφέρον.
4) Πώς συμβάλλει η εργασία σας στη μνήμη της Ενριέττας;
Με αυτή τη βιογραφία αφηγούμαστε τη ζωή μιας απελαθείσας που στάλθηκε στο Άουσβιτς. Tαυτόχρονα μπορέσαμε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας για αυτή την περίοδο. Το αποτέλεσμα της έρευνάς μας μπορεί να φανεί χρήσιμο στους απογόνους της Ενριέττας Κόβο, το γένος Χασόν.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών μας ανταλλάξαμε απόψεις με το 24ο Λύκειο Θεσσαλονίκης. Τη Δευτέρα 28 Μαρτίου 2022 συμμετείχαμε σε τηλεδιάσκεψη, για να ανταλλάξουμε πληροφορίες αναφορικά με την Ενριέττα:
Μάθαμε ότι η οικογένεια της Ενριέττας είχε μεταναστεύσει από την Ισπανία στην Ελλάδα ως αποτέλεσμα της εκδίωξης των Σεφαραδιτών Εβραίων από την Ισπανία τον 15ο αιώνα κι ότι είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη[15].
II) Όσα δεν ειπώθηκαν στην ιστορία της Ενριέττας:
1) Τι σημαίνει η έννοια της « αποσιώπησης »[16] στην Ιστορία; Τι γίνεται με τις αποσιωπήσεις στην προσωπική ιστορία της Ενριέττας;
Υπάρχει η αποσιώπηση που προκαλείται από την κοινωνία, η οποία εμποδίζει τα θύματα να καταθέσουν, είτε επειδή η μαρτυρία τους μπορεί να τα θέσει σε κίνδυνο είτε επειδή τα θύματα είναι γυναίκες. Υπάρχει επίσης η αποσιώπηση της ιστορικής αφήγησης λόγω έλλειψης μαρτυριών.
Η περίπτωση της Ενριέττας Κόβο συνδέεται με την αποσιώπηση της ιστορικής αφήγησης, εφόσον απεβίωσε κατά την απέλαση και κατά συνέπεια υπάρχουν ελάχιστα αρχεία και καμία μαρτυρία.
Επίσης, ο σύζυγος της Ενριέττας άλλαξε το μικρό του όνομα από Ισαάκ σε Ζαν Κόβο, γεγονός που δυσχεραίνει την έρευνα. Ομοίως η Ενριέττα γεννήθηκε με το επώνυμο Χασόν. Στη συνέχεια παντρεύτηκε και πήρε το όνομα Κόβο. Η οικογένεια της Ενριέττας κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη την αναζήτηση των αρχείων.
2) Τι σημαίνει το να είσαι γυναίκα;
Σύμφωνα με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, οι άνθρωποι δε γεννιούνται με ένα συγκεκριμένο φύλο. Το φύλο είναι ένα κατασκεύασμα της κοινωνίας. Γι’ αυτό δε γεννιέσαι γυναίκα, αλλά γυναίκα γίνεσαι. Γινόμαστε λοιπόν γυναίκες χάρη στην κοινωνία που μας περιβάλλει. Το να γίνεις γυναίκα σημαίνει να ενηλικιωθείς.
3) Ποιες μορφές βίας αφορούν ειδικά την Ενριέττα; Τις γυναίκες;
Η Ενριέττα αναγκάστηκε να κρυφτεί χρησιμοποιώντας ψεύτικο όνομα και συνελήφθη όπως και ο σύζυγός της. Ήταν ανάμεσα στους επιβαίνοντες του Convoi 77 από το Ντρανσί προς το Άουσβιτς. Κατά την άφιξή της στο στρατόπεδο η Ενριέττα δολοφονήθηκε στο στρατόπεδο εξόντωσης, επειδή ήταν μεγάλη σε ηλικία ή θεωρήθηκε πολύ αδύναμη.
Άλλες μορφές βίας που υπέστησαν οι γυναίκες είναι :
Οι γυναίκες ηλικίας 20 έως 40 ετών δολοφονήθηκαν στην πλειοψηφία τους κατά την άφιξή τους. Η δολοφονία γυναικών και παιδιών σήμαινε την εξάλειψη της αναπαραγωγικής ικανότητας και του μέλλοντος. Οι γυναίκες χρησιμοποιούνται σε ιατρικά πειράματα σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες. Μόνο άνδρες κρατούμενοι ήταν υπεύθυνοι για την περισυλλογή των σoρών και την καύση τους στα κρεματόρια. Ο Χίτλερ επέβαλε τη στείρωση των Εβραίων γυναικών. Οι λεγόμενες «ανεπιθύμητες» γυναίκες υποβάλλονταν σε αμβλώσεις έως και στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης τους στα πλαίσια της ναζιστικής ευγονικής. Το 1944, όταν αποβιβάστηκαν οι Σύμμαχοι, η ναζιστική ηγεσία αντέδρασε αποφασίζοντας να είναι ακόμη πιο σκληρή με τον πληθυσμό και υπήρξε αύξηση των βιασμών, που χρησιμοποιήθηκαν ως όπλο πολέμου.
Όσον αφορά τις σωματικές συνέπειες, λόγω των πειραμάτων στείρωσης των γυναικών, συχνά φαινόμενα ήταν ο πυρετός και οι φλεγμονές των οργάνων. Οι γυναίκες έκαναν εμετό, είχαν αφόρητους κοιλιακούς πόνους και προβλήματα στην πέψη. Επίσης υφίσταντο ψυχολογικά τραύματα για τους παρακάτω λόγους:
- Άμβλωση στα πλαίσια της ναζιστικής ευγονικής (απώλεια των παιδιών τους)
- Στείρωση (είχαν τις αισθήσεις τους κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων)
- Βιασμό και σεξουαλική επίθεση.
- Εξαναγκασμό σε πορνεία.
Η έμμηνος ρύση ήταν αιτία για να νιώσουν οι κρατούμενες σύνδεση και αλληλεγγύη μεταξύ τους ως προς την διαχείριση της περίστασης. Η έμμηνος ρύση ήταν ανασταλτικός παράγοντας για το να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση ή να υποστούν βιασμό. Χρησιμοποιούσαν πανιά για την υγιεινή τους προστασία, αν και ήταν λιγοστά και δεν ήταν καθαρά. Η αμηνόρροια ήταν επίσης πηγή άγχους επειδή οι γυναίκες ανησυχούσαν:
- για τη γονιμότητά τους,
- για τις πιθανές συνέπειες για τη ζωή τους μετά το στρατόπεδο,
- για το αν θα μπορούσαν να αποκτήσουν παιδιά στο μέλλον.
4) Οι ρόλοι των γυναικών κατα τη διάρκεια της διαδικασίας εξόντωσης ή ενάντια σε αυτήν είναι :
Σχεδόν 500.000 Γερμανίδες εντάχθηκαν στη Βέρμαχτ και περίπου 3.500 στα SS ως επικουρικό προσωπικό, κυρίως ως φύλακες στρατοπέδων (SS Aufseherinnen). Ένα μέρος των γυναικών προσελκύεται από την ιδεολογία ή τις εκσυγχρονιστικές πτυχές του καθεστώτος. Λίγες ήταν οι γυναίκες που λειτουργούσαν ως εκτελέστριες. Ήταν επίσης « σύμβουλοι αποικισμού » και συνέβαλλαν στη ναζιστική προπαγάνδα.
Οι γυναίκες ενεργούσαν ως σύνδεσμοι, παρείχαν κοινωνική ή ιατρική βοήθεια και μετέφεραν όπλα, αλλά πολύ λίγες τα χρησιμοποίησαν ή συμμετείχαν σε ηγετικές δραστηριότητες στα κινήματα αντίστασης.
Όπως και οι άνδρες, οι γυναίκες συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, απελάθηκαν και δολοφονήθηκαν.
5) Πώς συμβάλλει η εργασία σας στο να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της απέλασης; Η μνήμη της Ενριέττας;
Η εργασία αυτή διατηρεί ζωντανή τη μνήμη της απέλασης της Ενριέττας Κόβο, για να θυμόμαστε τι έζησε και για να ρίξει φως στην ιστορία, ώστε τα μέλη της οικογένειάς της που μπορεί να επέζησαν να γνωρίζουν τι πέρασε.
6) Με ποια επίθετα θα περιγράφατε τη ζωή της Ενριέττας;
ΕΝΘΑΡΡΥΝΤΙΚΗ, ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ, ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΗ, ΑΓΩΝΙΩΔΗΣ.
7) Ποια βιβλία της σχολικής βιβλιοθήκης βοηθούν να κατανοήσουμε τη ζωή της Ενριέττας;
- Το βιβλίο Rose Blanche της Inge Scholl απεικονίζει τη ζωή της Ενριέττας μέσα από τις ιστορίες των τριών μαθητών της, οι οποίοι συνελήφθησαν και βίωσαν τη σύλληψη όπως η Ενριέττα.
- Auschwitz, το κόμικ του Léon Poliakov για την απέλαση της Ενριέττας και τη ζωή της στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.
- L‘Antisémitisme en France, ένα περιοδικό που εξηγεί τον αντισημιτισμό στη Γαλλία στο παρελθόν και σήμερα.
III) Η έκθεση στη σχολική βιβλιοθήκη: συγκέντρωση και παρουσίαση των εργασιών από τις 6 ομάδες που εργάστηκαν των σχολικών εκδρομών, των μαρτυριών, των βίντεο, των πηγών αναφορικά με τις αποσιωπήσεις της Ιστορίας.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
IV) Μαρτυρίες μαθητών
ΕΓΓΡΑΦΑ
ΜΠΡΑΒΟ στους :
Alisan, Nour, Orianne, Milco και Tijani
που εργάστηκαν υπό την καθοδήγηση των καθηγητριών τους
Mme BOUILLON Laetitia, καθηγήτριας Γερμανικών,
και Mme BOUTANT Morgane, καθηγήτριας Ιστορίας-Γεωγραφίας.
[1] Πιστοποιητικό θανάτου της Ενριέττας, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχεία του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
[2] Πιστοποιητικό γάμου της Ενριέττας και του Ισαάκ Κόβο με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1927, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
[3] Δελτίο ενημέρωσης προς τον αιτούντα για τους αγνοούμενους συγγενείς, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 1949, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
[4] Δελτίο ενημέρωσης προς τον αιτούντα για τους αγνοούμενους συγγενείς, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 1949, αριθμός αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
[5] Κάρτα εμπορικού μητρώου, 1918, αριθμός αρχείου 06U04/0297/0004. Οι πληροφορίες αποκτήθηκαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλαν οι μαθητές στις 25 Νοεμβρίου 2021 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ σύμφωνα με τον Ιβ Κινοσιάν.
[6] Πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έστειλαν οι μαθητές στις 25 Νοεμβρίου 2021 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ σύμφωνα με τον Ιβ Κινοσιάν.
[7] Αλφαβητικός φάκελος τεχνιτών από το 1936 έως και το 1962, αριθμός δελτίου 686, αριθμός αρχείου 0507W 0010/12, πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που στάλθηκε από τους μαθητές στις 23 Δεκεμβρίου στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ, σύμφωνα με τη Μαρί Λορ Φριν.
[8] Αίτηση πολιτογράφησης του Σαλβατόρε Χασόν, αριθμός αρχείου 06M0342. Πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που στάλθηκε από τους μαθητές στις 23 Δεκεμβρίου στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ, σύμφωνα με τη Μαρί Λορ Φριν.
[9] Πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έστειλαν οι μαθητές στις 8 Φεβρουαρίου 2022 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ σύμφωνα με τον Ιβ Κινοσιάν. Ορισμένα αποσπάσματα είναι διαθέσιμα, αλλά οι μαθητές δεν μπόρεσαν να επισκεφθούν τα αρχεία. Μπορούμε επομένως να αναφέρουμε μόνο τους αριθμούς των πηγών και το σύντομο περιεχόμενό τους: Ο φάκελος στο όνομα Ζαν Κόβο και Ενριέττα Κόβο το γένος Χασόν (φυλάσσεται στο κουτί με αριθμό αρχείου: 1468W414) Ο φάκελος στο όνομα Ισαάκ Κόβο (φυλάσσεται στο κουτί με αριθμό αρχείου: 1660W50).
Οι δύο αυτοί φάκελοι αποτελούνται αποκλειστικά από έγγραφα που μπορούν να κοινοποιηθούν ελεύθερα (και χρονολογούνται ο πρώτος το 1942 και ο δεύτερος το 1936), ενώ αυτό δεν ισχύει για τους άλλους φακέλους, οι οποίοι περιέχονται στα ίδια κουτιά του αρχείου.
[10] Φάκελος 1468W041, πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλαν οι μαθητές στις 23 Δεκεμβρίου 2021 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ, σύμφωνα με τη Μαρί Λορ Φριν: ορισμένα αποσπάσματα είναι διαθέσιμα, αλλά οι μαθητές δεν μπόρεσαν να επισκεφθούν τα αρχεία. Επομένως, μπορούμε να αναφέρουμε μόνο τον αριθμό αρχείου της πηγής και το σύντομο περιεχόμενό της.
[11] Φάκελος 1660W0050, πληροφορίες που αποκτήθηκαν ως απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλαν οι μαθητές στις 23 Δεκεμβρίου 2021 στα Αρχεία του Διαμερίσματος Αλπ-Μαριτίμ, σύμφωνα με τη Μαρί Λορ Φριν: ορισμένα αποσπάσματα είναι διαθέσιμα, αλλά οι μαθητές δεν μπόρεσαν να επισκεφθούν τα αρχεία. Επομένως, μπορούμε να αναφέρουμε μόνο τον αριθμό αρχείου της πηγής και το σύντομο περιεχόμενό της.
[12]https://ressources.memorialdelashoah.org/notice.php?q=henriette%20covo&spec_expand=1&rows=20&start=0
[13]https://ressources.memorialdelashoah.org/notice.php?qt=dismax&q=isaac%20covo&start=0&rows=1&fq=diffusion%3A%28%5B4%20TO%204%5D%29&from=resultat&sort_define=&sort_order=&rows=20
[14] Επίσημο έγγραφο καταχώρiσης της αναφοράς « απεβίωσε κατά την απέλαση » στο ΦΕΚ της 29ης Ιανουαρίου 1988, με αριθμό αρχείου 21P439434, αρχείο του Υπουργείου Βετεράνων και Θυμάτων Πολέμου, το οποίο αποκτήθηκε μέσω της Οργάνωσης Convoi 77.
[15] Σχολική εκδρομή στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης από λυκειακή τάξη σχολείου της Θεσσαλονίκης.
[16] Πηγές αναφορικά με τις αποσιωπήσεις της Ιστορίας:
-Titiou LECOQ, Les grandes oubliées: Pourquoi l’Histoire a effacé les femmes, l’Iconoclaste, Paris, 2021. Chapitre 15 : Deuxième Guerre mondiale: le rôle des femmes minimisé.
-Michelle PERROT, Les femmes ou les silences de l’Histoire, Flammarion, Paris, 2020. Quatrième de couverture.
-Association Mnémosyne, Coordination Geneviève DERMENJIAN, Irène JAMI, Annie ROUQUIER, Françoise THEBAUD, La place des femmes dans l’histoire, une histoire mixte, Belin, Paris, 2010. Chapitre : Femmes et hommes dans les guerres, les démocraties et les totalitarismes (1914-1945).
-Simone de BEAUVOIR, Le deuxième sexe, Tome I, Gallimard, Paris, 1949. Quatrième de couverture.
-Jo-Ann OWUSU, Les menstruations et l’holocauste History Today, numéro 69, mis en ligne le 5 mai 2019. https://www.historytoday.com/archive/feature/menstruation-and-holocaust
-Isabelle ERNOT, Le genre en guerre. «Exécutrices, victimes, témoins», Genre & Histoire, numéro 15, mis en ligne le 30 septembre 2015. https://journals.openedition.org/genrehistoire/2218,
-Isabelle ERNOT, Le genre en guerre: « Women and/in the Holocaust » : à la croisée des Women’s-Gender et Holocaust Studies (Années 1980-2010) », Genre & Histoire, numéro 15, mis en ligne le 30 septembre 2015. http://journals.openedition.org/genrehistoire/2223
